Monastycyzm
Monastycyzmem (gr. mónos - sam, samotny) określa się religijną formę organizacji życia wspólnotowego w oparciu o regułę zakonną w imię kultu, dążenia do doskonałości i praktykowania cnót. Nieodłącznym elementem monastycyzmu jest asceza. Swoistym fenomenem antropologicznym jest fakt, że zjawisko to pojawia się w większości zorganizowanych religii świata.
Obok monastycyzmu chrześcijańskiego najbardziej znanym oraz rozbudowanym tego typu zjawiskiem jest monastycyzm buddyjski, który rozwinął się w Indiach, Azji Środkowej, Chinach i Japonii. W klasycznej kulturze śródziemnomorskiej zjawisko to prawie w ogóle nie występowało. Pojawiały się nieliczne szkoły filozoficzne postulujące wspólne życie adeptów, nie miały one jednak motywacji ściśle religijnej. Jedynie w starożytnym Rzymie istniało kolegium sześciu westalek - kapłanek bogini Westy, które prowadziły wspólne życie i odpowiedzialne były za podtrzymywanie wiecznego ognia w świątyni tejże bogini, a także za okresowe, rytualne oczyszczanie miasta.
W antycznym świecie żydowskim znane były dwie wspólnoty uznawane za monastyczne: terapeuci i esseńczycy. O terapeutach w dziele De vita contemplativa pisze Filon z Aleksandrii (przed 10 p.n.e. - po 40 n.e.) i określa tę wspólnotę mężczyzn i kobiet jako wprawdzie nie-ascetyczną, acz zachowującą surową dyscyplinę oraz posty, a także praktykującą modlitwę i lekturę świętych pism. Celem terapeutów nie było bowiem życie w pokucie i umartwianiu, lecz w ciszy i oddaleniu od miejskiego zgiełku, umożliwiające kontemplację i oddanie Bogu. Zamieszkiwali osobno w niewielkich domach, podzielonych na część modlitewną oraz sypialnianą. Przestrzegali Prawa Mojżeszowego, dwa razy dziennie się modlili, medytowali nad Prawem, zachowywali szabat, a co pięćdziesiąt dni obchodzili jubileusze, podczas których modlili się wspólnie, spożywali posiłek oraz tańczyli.
Esseńczycy natomiast byli grupą istniejącą od ok. 152 r. p.n.e. do 70 r. n. e., wyodrębnioną z kultu świątynnego. Wyróżniali się tym, że unikali kontaktu ze Świątynią. Skupiali się w zamkniętych wspólnotach dzielących jeden majątek, praktykowali celibat i przestrzegali Prawa Mojżeszowego, a szczególnie gorliwie czystości rytualnej, szabatu i modlitwy.
Zorganizowani byli w strukturze hierarchicznej, gdzie obowiązywało ich ścisłe posłuszeństwo przełożonym. Zajmowali się oni także studiowaniem i przepisywaniem świętych ksiąg, które to po odkryciu w 1947 roku i latach żmudnej pracy konserwatorów, stały się bezcennym źródłem wiedzy dla historyków, a w szczególności biblistów.